Soybean Crop Protection : जोरदार पावसानंतर सोयाबीन पिकाचे संरक्षण व कीड-रोग नियंत्रणाचे उपाय

Soybean Crop Protection : मुसळधार पावसानंतर सोयाबीन पिकावर कीड व रोगांचा प्रादुर्भाव होतो. पाने खाणारी अळी, शेंगा पोखरणारी अळी, खोडमाशी, शंखी गोगलगाय, तांबेरा, बुंधा सड व इतर रोगांपासून सोयाबीन पिकाचे संरक्षण करण्यासाठी प्रभावी जैविक, यांत्रिक व रासायनिक उपाय येथे दिले आहेत.

प्रस्तावना : सोयाबीन पिकाचे वाढते संकट

राज्यात गेल्या काही दिवसांपासून झालेल्या जोरदार पावसामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान झाले आहे. पावसामुळे शेतात पाणी साचून राहिल्याने सोयाबीन पिकाला कीड व रोगांचा मोठा धोका निर्माण झाला आहे. हवामान ढगाळ, आर्द्रता जास्त आणि पिकात ओलावा टिकून राहिल्याने किडींचा प्रादुर्भाव वाढतो. त्यामुळे शेतकऱ्यांनी Soybean Crop Protection या दृष्टीने त्वरित उपाययोजना करणे अत्यंत गरजेचे आहे.

सोयाबीन पिकावरील प्रमुख किडी व त्यांचे नियंत्रण (Soybean Crop Protection)

1. पाने खाणारी अळी (स्पोडोप्टेरा)

ही अळी पानांवर छिद्रे पाडते व नंतर संपूर्ण पाने खाते. गंभीर अवस्थेत फुले व शेंगाही नष्ट होतात.

नियंत्रण उपाय:

• कामगंध सापळे – प्रति हेक्टरी 5 सापळे लावा.

• जैविक नियंत्रण – एस.एल.एन.पी.व्ही. 500 एलई विषाणू 2 मिली किंवा नोमोरिया रिलाई 40 ग्रॅम प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी.

• रासायनिक नियंत्रण – प्रोफेनोफॉस 20 मिली किंवा फ्लुबेंडामाइड 3 मिली किंवा क्लोरॅन्ट्रानिलीप्रोल 3 मिली प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

2. शेंगा पोखरणारी अळी (हेलिकव्हर्पा अर्मिजेरा)

ही अळी शेंगा पोखरून आतील दाणे खाते. एका अळीमुळे अनेक शेंगांचे नुकसान होते.

नियंत्रण उपाय:

• जैविक उपाय – पक्षी थांबे बसवणे, कामगंध सापळ्यांचा वापर करणे.

• बुरशीजन्य नियंत्रण – नोमोरिया रिलाई 40 ग्रॅम/10 लि. पाण्यात फवारणी.

• रासायनिक नियंत्रण – क्लोरअॅन्ट्रानिलीप्रोल 3 मिली किंवा एंडोक्साकार्ब 7 मिली प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी.

3. खोडमाशी

खोडमाशी खोडात शिरून आतील गर खाते. झाडे वाकतात किंवा वाळतात.

नियंत्रण उपाय:

• क्लोरॅन्ट्रानिलीप्रोल 18.5% एस.सी. 2.5 मिली प्रति 10 लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी.

4. शंखी गोगलगाय

सततच्या पावसामुळे शंखी गोगलगायींचा प्रादुर्भाव होतो.

नियंत्रण उपाय:

• मेटाल्डीहाईड 2 किलो प्रति एकर संध्याकाळच्या वेळी शेतात व बांधाच्या कडेने पसरवावे.

सोयाबीन पिकावरील प्रमुख रोग व त्यांचे व्यवस्थापन (Soybean Crop Protection)

1. तांबेरा

हा बुरशीजन्य रोग असून पानाखाली तपकिरी पुरळ येतात, पाने पिवळी पडून गळतात.

नियंत्रण उपाय:

• हेक्साकोनॅझोल 10 मिली किंवा प्रोपीकोनॅझोल 10 मिली प्रति 10 लिटर पाण्यातून फवारणी.

• 15 दिवसांच्या अंतराने 1-2 वेळा फवारणी करावी.

2. बुंधा सड (कॉलर रॉट)

पाणी साचल्यामुळे खोड सडते व रोपे मरतात.

नियंत्रण उपाय:

• रोगट झाडे उपटून नष्ट करावीत.

• कार्बेन्डाझिम 10 ग्रॅम प्रति 10 लिटर पाण्यातून फवारणी.

• शेतात पाण्याचा निचरा होईल याची काळजी घ्यावी.

3. पानांवरील ठिपके

पानांवर तपकिरी-काळसर ठिपके दिसतात व पाने गळतात.

नियंत्रण उपाय:

• पायराक्लोस्ट्रोबीन 10 ग्रॅम किंवा टेब्युकोनॅझोल + सल्फर 25 ग्रॅम प्रति 10 लिटर पाण्यातून फवारणी.

4. पानावरील व शेंगेवरील करपा

पानांवर तपकिरी चट्टे पडतात, शेंगा पिवळ्या होतात व दाणे सुरकुततात.

नियंत्रण उपाय:

• टेब्युकोनॅझोल + सल्फर 25 ग्रॅम किंवा टेब्युकोनॅझोल 12.5 मिली प्रति 10 लिटर पाण्यातून फवारणी.

हे देखील वाचा : Nuksan Bharpai 2025 – अतिवृष्टीग्रस्त शेतकऱ्यांना मदतीची हमी

इतर महत्त्वाचे Soybean Crop Protection उपाय

• जैविक उपाय – ट्रायकोडर्मा किंवा बायोमिक्स 4 किलो प्रति एकर आळवणी करावी.

• आलटून-पालटून फवारणी – एकाच औषधाचा वारंवार वापर टाळावा.

• नियमित निरीक्षण – पिकावर कीड व रोग दिसताच त्वरित उपाययोजना करावी.

शेतकऱ्यांसाठी मार्गदर्शक सूचना

• पावसानंतर शेताचा निचरा नीट करावा.

• पिकाच्या वाढीच्या प्रत्येक टप्प्यावर नियमित निरीक्षण करावे.

• जैविक, यांत्रिक व रासायनिक उपायांचा संतुलित वापर करावा.

• Soybean Crop Protection साठी शास्त्रज्ञांनी सुचवलेल्या पद्धतींचा अवलंब करावा.

हे देखील वाचा : अपडेटेड टाटा पंच ईव्ही २०२५ – नवीन रंग, वैशिष्ट्ये आणि जलद चार्जिंगचे अनावरण

FAQ – Soybean Crop Protection संदर्भात सामान्य प्रश्न

Q1: सोयाबीन पिकावर सर्वात जास्त कोणती कीड आढळते?
 पाने खाणारी अळी (स्पोडोप्टेरा) व शेंगा पोखरणारी अळी (हेलिकव्हर्पा) या किडी सर्वाधिक आढळतात.

Q2: शंखी गोगलगाय कशी नियंत्रित करावी?
 मेटाल्डीहाईड दाणेदार औषध संध्याकाळी प्रति एकर 2 किलो प्रमाणात शेतात पसरवावे.

Q3: तांबेरा रोग कसा ओळखायचा?
 पानाखाली तपकिरी पुरळ येतात, पाने पिवळी पडतात व अकाली गळतात.

Q4: बुंधा सड (कॉलर रॉट) टाळण्यासाठी कोणती काळजी घ्यावी?
 शेतात पाण्याचा निचरा व्यवस्थित करावा व कार्बेन्डाझिम फवारणी करावी.

Q5: Soybean Crop Protection साठी सर्वोत्तम उपाय कोणता?
 नियमित निरीक्षण, जैविक व रासायनिक उपायांचा समतोल वापर आणि वेळेवर फवारणी हेच सर्वोत्तम उपाय आहेत.